Tám năm phát triển cùng Ethereum

Trước hết, xin chúc mừng sinh nhật lần thứ 10 của Ethereum.

Đã tám năm kể từ khi tôi đăng ký ví Ethereum đầu tiên của mình.

Có câu nói rằng, trung bình cứ mỗi bảy năm cơ thể chúng ta thay mới hoàn toàn các tế bào.

Xét về mặt sinh học, tôi không còn là người như trước đây.

Nhưng Ethereum vẫn là Ethereum.

Ví Ethereum đầu tiên của tôi vẫn còn hoạt động tốt — thậm chí số ETH còn lại ở đó đã tăng lên gấp mười lần theo thời gian.

Thời điểm đó, tôi ở nhà, làm việc và thảo luận về Ethereum.

Và hiện tại, sau nhiều năm, tôi vẫn ở cùng một nơi, vẫn tiếp tục nói về Ethereum.

Bắt đầu từ câu chuyện cá nhân.

Như nhiều người biết, tôi là người ủng hộ Bitcoin, nhưng không phải là một “maxi BTC” (ý chỉ người chỉ theo duy nhất một đồng coin). Tôi cũng quan tâm tới Ethereum, BNB và Solana, luôn chủ động tìm hiểu, nghiên cứu về chúng.

Ví Ethereum đầu tiên của tôi không phải MetaMask mà là MyEtherWallet — công cụ cũ với mỗi lần đăng nhập cần tải lên tệp keystore và nhập mật khẩu để mở khóa.

Lý do tôi muốn có ví Ethereum đầu tiên là để mua CryptoKitty.

Thời điểm đó, hai chú mèo có thể phối giống, một số con có đặc điểm hiếm, mỗi con có tốc độ sinh sản riêng, tạo ra nhiều thế hệ và nhu cầu đầu cơ.

Tôi bắt đầu sử dụng MetaMask vào năm 2020 — thời điểm đó tôi giao dịch stablecoin thuật toán đầu tiên là AMPL. Đặc điểm của nó là khi giá vượt $1, tất cả mọi người đều nhận thêm token, còn khi giá dưới $1 thì bị trừ token, nhằm giữ ổn định qua điều chỉnh cung cầu.

Hai ví này đại diện cho hai thời kỳ khác nhau. Theo tôi, tiến trình phát triển của Ethereum chia thành bốn giai đoạn:

Giai đoạn 0 (2015-2016): Ethereum ra đời

Giai đoạn 1 (2017-2019): Thời kỳ ICO

Giai đoạn 2 (2020-2022): Thời kỳ DeFi

Giai đoạn 3 (2023-2025): Thời kỳ LST

Giai đoạn 4 (2025–nay): Thời kỳ Tài sản

[Giai đoạn 1: Thời kỳ ICO]

Giai đoạn 2015-2016, Ethereum chỉ có một tính năng nổi bật — hợp đồng thông minh, điều mà các altcoin như Ripple, Litecoin không có.

Lúc đó, phần lớn mọi người chưa biết phát triển hợp đồng thông minh — đến năm 2017, chủ yếu chỉ dùng để phát hành token mới.

Khi đó tôi vẫn dùng ví MyEtherWallet cơ bản — hệ sinh thái Dapp chưa thể phát triển mạnh trong hoàn cảnh đó.

Việc phát hành token đã là một bước tiến lớn. Trước Ethereum, tạo coin mới phải chỉnh sửa mã nguồn, kêu gọi thợ đào, giám sát mạng lưới — rất phức tạp.

Có ít nhất 80% người chỉ cần coin để đầu cơ, không quan tâm nhiều tới công nghệ nền tảng (ngay cả hiện nay, “câu chuyện” cũng chỉ là yếu tố phụ).

Ethereum đã đáp ứng đúng nhu cầu đó, trở thành trung tâm trong thời kỳ đó.

Tôi nhớ khi Trung Quốc ban hành lệnh cấm tiền điện tử vào ngày 4/9, ETH ở mức 1.400 tệ. Sáu tháng sau, ETH đạt 1.400 đô la Mỹ.

Đợt tăng giá này chủ yếu do cung cầu.

Khi tham gia nhóm chat, mỗi ngày có thể tham gia một đến ba ICO công khai, mỗi lần đều cần ETH. Gửi ETH vào smart contract kỳ vọng lợi nhuận cao, do đó nhu cầu tích trữ Ethereum tăng lên.

Nhưng sau đó thị trường sụp đổ nhanh chóng.

Tôi vẫn kể về SpaceChain và HeroChain giảm xuống dưới giá mở bán. SpaceChain từng có kế hoạch đưa node blockchain lên không gian; HeroChain là “chuỗi cá cược” do các nhà điều hành casino Đông Nam Á hậu thuẫn.

Đây là hai dự án ICO nổi bật thời điểm đó. Nhưng đầu năm 2018, cả hai đều sụp đổ, đánh dấu sự đi xuống của thị trường.

Khi các đội ngũ bán ETH đã huy động, việc đầu tư ICO trở thành rủi ro, nhiều người bán ETH.

Đến 2019, ETH còn $80.

Bản thân tôi cũng không phải là người giữ ETH trong suốt thời kỳ giá giảm kéo dài.

Việc viết thường xuyên giúp nhìn lại chính mình. Khi xem lại bài viết tháng 3/2018, khi ETH khoảng $400, tôi từng đặt câu hỏi về giá trị của Ethereum — nếu chỉ phục vụ cho ICO, thì sau đó còn giá trị gì?

Phần bình luận có nhận xét đáng chú ý. Một người dùng LionStar nêu quan điểm:

“Năm 2018 chỉ là khởi đầu của Ethereum. Cộng đồng đều biết Ethereum chưa mở rộng tốt, hiệu năng còn thấp — mọi thứ còn ở giai đoạn đầu. Tương lai bắt đầu từ 2018: PoS, sharding, plasma, truebit, state channels, swarm, ZK proof, v.v. Chưa có gì triển khai — hãy đợi năm năm nữa xem Ethereum đi tới đâu. Đa số chỉ quan tâm giá: tăng thì hào hứng, giảm thì bi quan. Tư duy đó không có ý nghĩa. Công nghệ và tiềm năng quyết định giá trị thực; giá chỉ là kết quả sau cùng.”

Thực tế, ngoài PoS và zero-knowledge proof, hầu hết các yếu tố còn lại không trở thành hiện thực.

Tinh thần mở chính là điểm nổi bật của Ethereum. Đây là nền tảng mở cho các nhóm phát triển: sharding, plasma, truebit, state channels, swarm. Phần lớn là dự án cộng đồng, mỗi nhóm có hướng phát triển riêng. Đây là bản chất của Internet và nguồn mở.

Việc thử nghiệm liên tục là lý do Ethereum đạt được vị trí hiện tại.

Cộng đồng Ethereum phát triển theo hai hướng:

Một là về công nghệ — nâng cấp hiệu năng lõi của Ethereum;

Hai là về ứng dụng — xây dựng các trường hợp sử dụng trên Ethereum.

Cả hai hướng đều phát triển. Khi Ethereum gặp khó khăn, DeFi vẫn phát triển.

[Giai đoạn 2: Thời kỳ DeFi]

Năm 2020, Compound bắt đầu thưởng cho cả người gửi và người vay, mọi người nhận ra Ethereum có thể là nền tảng cho ứng dụng hữu ích, không chỉ là game như CryptoKitties.

Các ứng dụng mới đó còn có lợi thế như chi phí vay thấp, lợi suất gửi cao. Có thời điểm “phần thưởng lớn hơn lãi vay”, đảo chiều nguyên lý tài chính truyền thống.

Hiện nay điều này là bình thường, nhưng lúc đó rất ấn tượng.

Thời điểm đó các dự án phổ biến còn lại là lưu trữ phi tập trung, năng lượng mặt trời, coin giải trí hoặc gamechain; đa phần chỉ mang tính thử nghiệm. Ethereum cho thấy khả năng thay đổi tài chính truyền thống.

Một số ICO mang lại đổi mới thực sự, ví dụ EthLend (tiền thân của AAVE) xuất phát từ giai đoạn ICO.

Sau khi xuống đáy, Ethereum phục hồi và mở ra thời kỳ DeFi.

DeFi làm thay đổi cung cầu như ICO từng làm. Các giao thức như Uniswap, Sushiswap cần lượng lớn ETH làm thanh khoản, nhu cầu ETH tăng mạnh.

Nhà đầu tư có thể khai thác ETH, nhận lợi suất cao, lợi nhuận năm trên 100% không phải hiếm.

DeFi thúc đẩy cầu ETH, đẩy giá lên $4.100 rồi đạt đỉnh $4.800 năm 2021. Sự tăng trưởng này phản ánh kỳ vọng Ethereum vượt qua tài chính truyền thống.

Tuy nhiên, đến năm 2021, Ethereum đối mặt cạnh tranh gay gắt. DeFi bắt nguồn từ Ethereum nhưng nhanh chóng lan sang các chuỗi khác với giao dịch nhanh, phí rẻ. Thời kỳ ICO, phí gas không phải vấn đề lớn; nhưng sang DeFi, việc bị xem là “chuỗi cho nhà giàu” lại là bất lợi cho Ethereum.

Đến năm 2022, Luna (khó coi là DeFi — thực chất là Ponzi) sụp đổ, kéo thị trường, FTX, 3AC và chấm dứt “mùa hè DeFi”.

Khi cung cầu thay đổi, yield farming giảm mạnh, Ethereum bước vào chu kỳ giảm. Tỷ lệ ETH/BTC giảm, nhiều kỳ vọng tan biến.

Khi DeFi phát triển, ETH tăng; khi DeFi suy giảm, ETH cũng giảm, đặc biệt khi các chuỗi khác giảm phí giao dịch.

Vì sao Ethereum phát triển chiến lược L2 thay vì mở rộng L1?

Đây là giai đoạn quan trọng — Ethereum cần hành động nhanh để giảm tốc độ rời bỏ DeFi, dù phải giảm vai trò trung tâm của mainnet. Các L2 xuất hiện liên tục.

Có các dự án như Arbitrum, Optimism, ZK-rollups, các chuỗi tổ chức như Base, Mantle, OPBNB, các L2 định hướng chuỗi mẹ như Metis, các ý tưởng mới như Taiko, và các L2 chuyên dụng như Uni.

Ethereum cần mở rộng nhanh chóng, đơn giản. L2 đã đáp ứng điều này.

L2 củng cố giá trị EVM, hạn chế lập trình viên DeFi rời khỏi ETH do phí cao.

Xét về thực tế — dù dòng tiền và người dùng rời mainnet ETH:

(1) Không chuyển sang hệ sinh thái cạnh tranh;

(2) Không tạo ra thêm đối thủ trực tiếp.

Nếu không có L2, Coinbase gần như chắc chắn sẽ xây chuỗi riêng. Nhờ L2, các nền tảng như Base, Uni vẫn coi Ethereum là nền tảng.

Khi EVM còn tồn tại, Ethereum vẫn giữ vai trò của mình.

[Giai đoạn 3: Thời kỳ LST]

Ethereum chuyển sang giai đoạn thứ ba, trùng với chu kỳ thị trường yếu nhất.

Sau thời kỳ ICO và DeFi, Ethereum bước vào giai đoạn LST (Liquid Staking Token).

Bản nâng cấp Shanghai hoàn tất chuyển đổi sang PoS. Lido, EtherFi tăng trưởng mạnh về TVL, nhiều sản phẩm LST xuất hiện trên hệ sinh thái ETH.

Mỗi giai đoạn đều chịu ảnh hưởng từ trước — theo DeFillama: phần lớn giao thức DeFi hàng đầu Ethereum hiện đều liên quan đến LST.

Nguồn: DeFillama

Các giao thức liên quan LST là gì?

Ví dụ, looping loan. Looping loan của EtherFi có thể mang lại lợi suất hai chữ số tính bằng ETH. Tuy nhiên, để “vay” thì cần nguồn vốn; TVL lớn của AAVE, Morpho chủ yếu đến từ nhu cầu looping loan. Dù gọi là DeFi, nhưng thực tế đây là các giao thức liên kết LST.

DeFi thúc đẩy LST phát triển, và hiện LST là đối tác lớn nhất của DeFi.

Công ty Ebunker của chúng tôi cũng thành lập vào thời điểm này — ngày 15/9/2022, trùng với thời điểm Ethereum hoàn tất hợp nhất PoS.

Hiện hơn 400.000 ETH đã được stake phi lưu ký qua các node của chúng tôi.

Với những người ủng hộ ETH, đây là hành động bảo vệ mạng lưới (vận hành node xác thực).

Nhìn lại, các thay đổi lớn về cung cầu là yếu tố điều tiết giá ETH.

LST (kể cả staking phi lưu ký) không tạo ra biến động lớn. Lợi suất ETH từ Lido khoảng 3%; EtherFi cao hơn một chút, khoảng 3,5%.

Ngay cả EigenLayer và các dự án restake cũng chưa làm thay đổi mức này.

Mức lợi suất 3% làm giảm động lực hoạt động kinh tế trên Ethereum.

Phí gas ETH đã giảm (nhờ cải tiến Layer 1 và Layer 2), nhưng hoạt động on-chain vẫn chậm.

Đây là tình trạng mất cân đối cung cầu từng xảy ra hai lần trước đó trong lịch sử Ethereum.

LST không tạo ra “mùa hè DeFi”, mà đi kèm với xu hướng giảm giá ETH.

Lợi suất 3% không đủ hấp dẫn để tích trữ ETH, chỉ giúp giảm tốc độ bán ra. Dù vậy, LST giúp nhiều holder lớn stake ETH thay vì bán, nhờ đó giá ETH không về mức $80 như năm 2019.

[Giai đoạn 4: Thời kỳ Tài sản]

Sau Bitcoin, Ethereum đã lên ETF giao ngay tại Mỹ. Sự kiện này tạo hiệu ứng FOMO ngắn hạn, nhưng quan trọng hơn là đánh dấu giai đoạn thứ tư: thời kỳ tài sản.

Chặng đường từ tài sản ngoại biên thành tài sản chính kéo dài. Khi tỷ lệ ETH/BTC xuống dưới 0,02, Ethereum trải qua giai đoạn nghi ngờ lớn.

Toàn hệ sinh thái ghi nhận vai trò tiên phong của Michael Saylor với chiến lược MicroStrategy.

Các doanh nghiệp mua BTC hoặc ETH, dùng làm tài sản đảm bảo phát hành cổ phiếu hoặc trái phiếu mới để huy động vốn, tiếp tục mua BTC hoặc ETH, tạo vòng lặp phát hành mới.

MicroStrategy thành công với chiến lược Bitcoin đã truyền cảm hứng cho cộng đồng Ethereum.

Các quỹ VC crypto do Consensys dẫn dắt (như Sharplink), các quỹ truyền thống như Bitmine (do Cathie Wood hậu thuẫn) đều hướng tới vị trí “MicroStrategy của Ethereum”.

Họ và nhiều đơn vị khác tạo mối liên kết mới giữa thị trường chứng khoán Mỹ và crypto.

Cung cầu ETH một lần nữa thay đổi theo hướng tích cực.

Các tổ chức bắt đầu mua ETH với quy mô lớn; giai đoạn LST trước đó đã tạo nền tảng — lượng ETH bị khóa lớn thúc đẩy FOMO tài sản số.

Làn sóng này cũng dựa vào uy tín lâu năm của Ethereum với cả cộng đồng crypto và tài chính truyền thống.

Vitalik Buterin không khoe tài sản, không quảng bá dự án lừa đảo, chỉ tập trung phát triển công nghệ cốt lõi Ethereum như ZKVM, bảo mật, tối ưu giao thức L1.

Ông cũng không nhắc tới sbet hay Bitmine trên Twitter.

Việc Ethereum được lựa chọn và bước vào giai đoạn tài sản là kết quả của thành tựu kỹ thuật và uy tín cộng đồng nhiều năm của Ethereum và Vitalik.

Giá trị và tầm nhìn của Vitalik là lý do tôi đồng hành với Ethereum.

[Tổng kết]

Ethereum đã vận hành ổn định 10 năm — 3.650 ngày đêm — không gián đoạn hay bảo trì.

Trong thời gian đó:

- Facebook gián đoạn toàn cầu 14 giờ;

- AWS Kinesis bị ngừng 17 giờ;

- Cloudflare ngưng hoạt động 19 trung tâm dữ liệu.

Ethereum thể hiện sự bền bỉ và ổn định.

Tôi kỳ vọng sẽ tiếp tục phân tích về Ethereum trên Twitter trong 10 năm tới.

Chúc mừng sinh nhật lần thứ 10, Ethereum.

Độc giả có thể để lại ý kiến về Ethereum dưới phần bình luận — tôi sẽ cố gắng phản hồi tất cả ý kiến.

Các lời chúc “sinh nhật vui vẻ” cũng luôn được đón nhận.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm:

1. Bài viết này được chia sẻ lại từ [0x_Todd]. Bản quyền thuộc về tác giả gốc [0x_Todd]. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về việc đăng lại này, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn, chúng tôi sẽ xử lý theo đúng quy trình.
2. Lưu ý: Mọi quan điểm và nhận định trong bài viết này hoàn toàn thuộc về tác giả, không phải là khuyến nghị đầu tư.
3. Các phiên bản ngôn ngữ khác của bài viết này do đội ngũ Gate Learn biên dịch. Không được sao chép, phát tán hoặc sử dụng dưới bất kỳ hình thức nào nếu không ghi nguồn Gate rõ ràng.