Cạm bẫy thuế trong thị trường Meme coin: Nhìn từ các trường hợp ICO về rủi ro trong lĩnh vực mới nổi trị giá 1400 tỷ USD

Năm 2024, khi bitcoin bước lên sân khấu tài chính thế giới, thị trường meme coin cũng đã chứng kiến sự thịnh vượng chưa từng có. Dữ liệu cho thấy, khoảng 75% meme coin được ra đời trong năm nay, tính đến đầu tháng 12, giao dịch meme coin đã tăng hơn 950%, tổng giá trị thị trường vượt qua 1400 tỷ USD. Cơn sốt này không chỉ mang lại sức sống mới cho thị trường tiền điện tử mà còn thu hút nhiều nhà đầu tư thông thường hơn tham gia vào lĩnh vực tài sản tiền điện tử.

Sự trỗi dậy của meme coin khiến người ta liên tưởng đến cơn sốt ICO vào cuối năm 2017. Lúc đó, sự xuất hiện của tiêu chuẩn ERC-20 đã giảm đáng kể rào cản phát hành token, tạo ra nhiều dự án tăng giá hàng trăm, hàng nghìn lần, thu hút hàng chục tỷ đô la. Còn năm nay, các nền tảng phát hành như Pump.fun đã làm cho việc phát hành token trở nên đơn giản và công bằng hơn, dẫn đến cơn sốt meme coin kéo dài cho đến nay. Mặc dù ICO và meme coin có sự khác biệt về công nghệ và logic, nhưng rủi ro tuân thủ thuế mà các nhà đầu tư và dự án phải đối mặt có thể tương tự.

Trong đợt ICO trước đây, nhiều nhà đầu tư và bên dự án đã gặp rắc rối về thuế. Hiện nay, với sự bùng nổ của meme coin, vấn đề tuân thủ thuế một lần nữa trở thành điểm cần chú ý của nhà đầu tư tài sản tiền điện tử và các bên phát hành meme coin. Bài viết này sẽ thông qua việc xem xét vụ Oyster và vụ Bitqyck, hai vụ án trốn thuế liên quan đến ICO, để cung cấp những suy nghĩ về tuân thủ thuế cho những người tham gia trong cơn sốt meme coin.

1. Xem lại các trường hợp trốn thuế ICO

1.1 Oyster vụ án: Chưa khai báo thu nhập từ việc bán coin, người sáng lập bị kết án bốn năm

Nền tảng Oyster Protocol được thành lập bởi Bruno Block (tên thật là Amir Bruno Elmaani) vào tháng 9 năm 2017, nhằm cung cấp dịch vụ lưu trữ dữ liệu phi tập trung. Vào tháng 10 năm 2017, nền tảng này đã tiến hành ICO và phát hành token Pearl (PRL). Oyster Protocol cam kết tạo ra một hệ sinh thái đôi bên cùng có lợi thông qua PRL, giúp các trang web và người dùng hưởng lợi từ việc lưu trữ dữ liệu. Bruno Block cũng công khai cam kết rằng sẽ không tăng lượng PRL sau ICO.

Thông qua ICO, Oyster Protocol đã huy động khoảng 3 triệu USD và ra mắt mạng chính. Tuy nhiên, vào tháng 10 năm 2018, Bruno Block đã lợi dụng lỗ hổng trong hợp đồng thông minh để tự ý đúc ra một lượng lớn PRL và bán ra, dẫn đến giá PRL giảm mạnh, nhưng cá nhân anh ta đã thu được lợi nhuận khổng lồ.

Sự kiện này đã dẫn đến cuộc điều tra của các cơ quan quản lý. Về vấn đề thuế, công tố viên cho rằng Bruno Block không chỉ làm tổn hại đến lòng tin của các nhà đầu tư mà còn né tránh nghĩa vụ nộp thuế cho hàng triệu đô la lợi nhuận từ tiền điện tử. Ông chỉ nộp một mẫu khai thuế cho năm 2017 trong khoảng thời gian từ 2017-2018, chỉ khai báo khoảng 15000 đô la thu nhập từ "thiết kế bằng sáng chế", và hoàn toàn không khai báo vào năm 2018, trong khi đã chi ít nhất 1200 triệu đô la để mua bất động sản, du thuyền và những thứ khác.

Cuối cùng, Bruno Block đã nhận tội và vào tháng 4 năm 2023 bị kết án bốn năm tù giam, đồng thời bồi thường cho cơ quan thuế khoảng 5,5 triệu đô la.

1.2 Vụ Bitqyck: Doanh thu ICO chưa nộp thuế, hai người sáng lập tổng cộng bị tù tám năm

Công ty Bitqyck được thành lập bởi Bruce Bise và Samuel Mendez, lần đầu tiên phát hành đồng Bitqy, tuyên bố cung cấp cơ hội đầu tư thay thế cho "những người đã bỏ lỡ Bitcoin". Công ty hứa hẹn với các nhà đầu tư rằng mỗi đồng Bitqy đi kèm với 1/10 cổ phần phổ thông của công ty, nhưng thực tế chưa bao giờ thực hiện. Sau đó, công ty lại phát hành đồng BitqyM, tuyên bố rằng các nhà đầu tư có thể tham gia vào hoạt động khai thác Bitcoin bằng cách mua, nhưng các cơ sở khai thác được cho là không tồn tại.

Thông qua những cam kết giả mạo này, Bise và Mendez đã huy động được 24 triệu USD từ hơn 13.000 nhà đầu tư, phần lớn được sử dụng cho chi tiêu cá nhân. SEC đã đệ đơn kiện dân sự về vấn đề này, và vào tháng 8 năm 2019, đã đạt được thỏa thuận, công ty Bitqyck và hai người sáng lập đã cùng nhau trả khoảng 10,11 triệu USD tiền phạt dân sự.

Cơ quan kiểm sát sau đó đã đưa ra cáo buộc trốn thuế đối với Bitqyck: Trong giai đoạn 2016-2018, Bise và Mendez đã kiếm được ít nhất 9,16 triệu đô la thông qua việc phát hành Bitqy và BitqyM nhưng đã báo cáo thu nhập liên quan thấp hơn, gây ra khoản thiệt hại thuế trên 1,6 triệu đô la; Năm 2018, công ty Bitqyck đã kiếm được ít nhất 3,5 triệu đô la từ các nhà đầu tư nhưng không nộp bất kỳ tờ khai thuế nào.

Cuối cùng, Bise và Mendez lần lượt nhận tội vào tháng 9 và tháng 10 năm 2021, đều bị kết án 50 tháng tù vì tội trốn thuế, và mỗi người phải chịu trách nhiệm liên đới 1.6 triệu đô la.

2. Phân tích vấn đề thuế trong trường hợp

Một trong những vấn đề cốt lõi của hai vụ Oyster và Bitqyck là sự tuân thủ thuế đối với doanh thu ICO. Một số nhà phát hành đã thu được doanh thu khổng lồ thông qua việc lừa đảo nhà đầu tư hoặc các phương thức không chính đáng khác, nhưng lại báo cáo doanh thu thấp hoặc không thực hiện khai báo thuế, dẫn đến vấn đề tuân thủ thuế.

2.1 Định nghĩa về trốn thuế theo luật pháp Mỹ

Tại Mỹ, trốn thuế là một tội ác nghiêm trọng, chỉ hành động cố ý sử dụng các phương pháp bất hợp pháp để giảm số tiền thuế phải nộp, chẳng hạn như che giấu thu nhập, khai man chi phí, không khai báo hoặc không nộp thuế đúng hạn. Theo Điều 7201 của Bộ luật Thuế Liên bang Mỹ, trốn thuế là tội phạm liên bang, cá nhân có thể đối mặt với án tù tối đa 5 năm và phạt tiền 250.000 đô la, tổ chức có thể đối mặt với án phạt tối đa 500.000 đô la.

Cấu thành tội trốn thuế cần thỏa mãn: (1) nợ thuế lớn; (2) thực hiện hành vi trốn thuế tích cực; (3) tồn tại ý thức chủ quan về trốn thuế. Điều tra trốn thuế thường liên quan đến việc truy vết và phân tích các giao dịch tài chính, nguồn thu nhập, dòng chảy tài sản, v.v. Trong lĩnh vực tiền điện tử, do tính ẩn danh và đặc điểm phi tập trung của nó, hành vi trốn thuế dễ xảy ra hơn.

2.2 Phân tích hành vi liên quan đến thuế trong hai vụ án

Tại Mỹ, tất cả các giai đoạn của ICO có thể liên quan đến nghĩa vụ thuế. Các dự án trong quá trình huy động vốn qua ICO phải tuân thủ các yêu cầu tuân thủ thuế, số tiền huy động có thể được coi là doanh thu bán hàng hoặc huy động vốn. Các nhà đầu tư có nghĩa vụ nộp thuế sau khi nhận được token qua ICO, đặc biệt là khi token mang lại phần thưởng hoặc airdrop, những khoản lợi nhuận này sẽ được coi là lợi nhuận vốn và bị đánh thuế.

2.2.1 Hành vi trốn thuế của Oyster

Trong vụ Oyster, Bruno Block đã lợi dụng lỗ hổng của hợp đồng thông minh để tự ý đúc ra một lượng lớn PRL và bán ra để thu lợi, nhưng không thực hiện nghĩa vụ thuế liên quan, vi phạm Điều 7201 của Bộ luật Thuế Liên bang.

Về việc liệu việc đúc token có phải chịu thuế hay không, hiện vẫn chưa có kết luận. Một số quan điểm cho rằng, việc đúc token tương tự như khai thác, đều là tạo ra tài sản số mới thông qua tính toán, vì vậy nên phải chịu thuế. Tuy nhiên, việc thu nhập từ đúc token có phải chịu thuế hay không nên phụ thuộc vào tính thanh khoản của token. Khi thị trường token chưa hình thành tính thanh khoản, giá trị của token được đúc khó xác định; nhưng nếu thị trường đã có một mức độ thanh khoản nhất định, những token này sẽ có giá trị thị trường, thu nhập từ việc đúc nên được coi là thu nhập chịu thuế.

2.2.2 Hành vi trốn thuế của Bitqyck

Hành vi trốn thuế trong vụ án Bitqyck liên quan đến những cam kết giả mạo đối với các nhà đầu tư và việc chuyển nhượng tiền gây quỹ bất hợp pháp. Người sáng lập đã sử dụng tiền thu được từ ICO cho các chi phí cá nhân, thực chất tương đương với việc chuyển đổi tiền của nhà đầu tư thành thu nhập cá nhân, mà không được sử dụng cho phát triển dự án hoặc thực hiện lợi ích của nhà đầu tư.

Theo Luật Thuế Nội Địa của Hoa Kỳ, cả thu nhập hợp pháp và thu nhập bất hợp pháp đều được đưa vào thu nhập chịu thuế. Tòa án Tối cao Hoa Kỳ đã xác nhận quy định này trong vụ án James kiện Hoa Kỳ (1961). Công dân Hoa Kỳ phải báo cáo thu nhập bất hợp pháp khi nộp tờ khai thuế hàng năm. Bise và Mendez đã không báo cáo thu nhập bất hợp pháp từ việc huy động vốn ICO, vi phạm quy định thuế, và cuối cùng phải chịu trách nhiệm hình sự.

3. Lời khuyên cho những người tham gia meme coin

Với sự bùng nổ của thị trường meme coin, nhiều người trong ngành crypto đã thu được lợi nhuận khổng lồ. Tuy nhiên, người tham gia không chỉ cần chú ý đến đổi mới công nghệ và cơ hội thị trường, mà còn nên chú trọng đến vấn đề tuân thủ thuế.

Đầu tiên, hiểu trách nhiệm thuế khi phát hành meme coin, tránh rủi ro pháp lý. Mặc dù phát hành meme coin không trực tiếp thu được lợi nhuận như ICO thông qua huy động vốn, nhưng khi meme coin tăng giá, người phát hành và nhà đầu tư sớm vẫn nên nộp thuế trên lợi tức vốn khi bán. Mặc dù meme coin có thể được phát hành một cách ẩn danh, nhưng điều này không có nghĩa là người phát hành có thể trốn tránh kiểm tra thuế. Tuân thủ luật thuế là cách tốt nhất để tránh rủi ro.

Thứ hai, chú ý đến quá trình giao dịch meme coin, đảm bảo rằng các giao dịch được ghi lại một cách minh bạch. Do thị trường meme coin có tính đầu cơ cao, giao dịch của nhà đầu tư có thể diễn ra rất thường xuyên. Khuyến nghị sử dụng phần mềm quản lý tài sản tiền điện tử và khai báo thuế chuyên nghiệp, để lưu trữ chi tiết các giao dịch, nhằm xác định chính xác khi khai báo thuế, tránh những tranh chấp thuế tiềm ẩn.

Cuối cùng, hãy theo dõi các động thái về luật thuế và hợp tác với các chuyên gia thuế. Các hệ thống luật thuế liên quan đến tài sản tiền điện tử ở các quốc gia vẫn đang phát triển và có thể có sự điều chỉnh thường xuyên. Các nhà đầu tư và phát hành meme币 nên chú ý đến sự thay đổi của luật thuế tại quốc gia của họ, và nếu cần thiết, tìm kiếm lời khuyên từ các chuyên gia thuế để đưa ra quyết định thuế tối ưu.

Tóm lại, thị trường meme coin mặc dù có hiệu ứng tài sản khổng lồ, nhưng cũng đối mặt với những thách thức pháp lý mới và rủi ro tuân thủ. Người tham gia cần nhận thức đầy đủ về các rủi ro thuế liên quan, giữ sự thận trọng trong thị trường biến động nhanh chóng, giảm thiểu tổn thất không cần thiết.